(Part I)
PAMUKLAT
Ing Kapampangan, lugal ya. (Place). Ing Kapampangan, tau ya. (Person). Ing Kapampangan, amanu ya. (Word. Language).
1. Ing “Kapampangan” metung yang lugal. Anti mo neng sasabian tamung: “Atin lang bale king Bulakan ampon king Kapampangan”. Keng English: place.
2. Ing “Kapampangan” metung yang tau. Anti mo neng sasabian tamung: “Kabaluan ya ing Kapampangan keng pamaglutung maniaman”. Keng English: person, persons, people.
3. Ing “Kapampangan” metung yang amanu. Anti mo neng kukutang ning Tagalug: “Ano ba sa Kapampangan ang Sandali na lang po”? Keng English: word, language.
Ania ing salesayan tamu ngeni, ila dening atlung deni: (1) Kapampangan (place). (2) Kapampangan (people). (3) Kapampangan (language).
Kapampangan (Place) lalawigan minuna reng diling simbitlan deng Tagalug mekad ketang sinulat da ini ketang 1898: “Malaquing galac and tinamo namin sa balitang, di umano’y pinagsisicapan ng mga binibining Maria at Felisa Hizon, Consuelo at Encarnacion Singhian, Nicolasa at Felisa Dayrit at iba pang mga taga– Capangpangan, ang pagbuburda ng isang mariquit na bandilang itinataas sa batallon ng provinciang yaon.” (Ong 2010: 174-5)
Minuna da nemang simbitlan detang bayung datang a Kastila ketang sinulat da ini ketang 1572 (milikas keng English): “A few days having passed in peace and rest [after the Battle of Bankusay on June 3, 1571], there came certain Indians who told the governor that, in the province of Capampanga, there were many densely-populated rivers; and that most of the people thereon did not desire to have friendly relations with the Spaniards.” (BR 3:157).
Malaguat salita:
1898: ca-pangpang-an (karinan nung nukarin dakal a pangpang)
1571: ca-pampang-an (karinan nung nukarin dakal a pampang)
Anti mo ing ka-ungut-an (karinan nung nukarin dakal a ungut)
(Bergaño 1736: 144 & 147. Bergño 1860. Pangpang. Ungot.)
Ding Kastila e la sane keng “nga”, anti mo ing bunga, sanga, tainga, tanga, ania e ra asabi ing “kapampangan”. Ing akasanayan dang “nga” anti la ding apilidung “Sangalang” ampon ”Salonga” o itang “Singalong” king Menila, o anti ing keng English “Eat that delicious mango” o “Dance the tango”. Ing karela kasing akasanayan Yo tengo (I have), Que yo tenga (Let me have). Inia itang Capampanga geua deng La Pampanga. Kaibat, milako ne itang La. Ing mitagan: Pampanga.
(Abatan ya ing kasuglung.)